Tolga Kanık

Oryantiring, (İngilizce: Orienteering) önceden bilinmeyen bir arazide, elde o araziyi kapsayan özel olarak hazırlanmış detaylı bir topoğrafik harita ve pusula yardımı ile yön tayini yapmak suretiyle, araziye yerleştirilmiş ve harita üzerinde de gösterilmiş olan hedeflerin başlangıç noktasından itibaren tamamının  haritada belirtilen sırayla mümkün olan en kısa sürede bulunarak bitiş noktasına varılması amacını taşıyan, fiziksel ve zihinsel beceriye dayalı spora verilen addır.

Bitiş noktasına varış süresi; arazi koşullarına göre uygun rota seçimine, haritanın yorumlanmasına, sürate, dikkate, konsantrasyona ve de iyi bir hafızaya bağlıdır.

Oryantiring, görüldüğü gibi zamana karşı yarışılan bir spor olduğundan en yaygın türü koşarak yapılanıdır. Bununla birlikte yürüyerek, bisikletle, motosikletle, kayakla vb. araçlarla icra edilmesi de mümkündür.

Oryantiring sporu tercihen ağaçlık, ormanlık, çalılık ve tehlikeli olmayacak kadar engebeli arazilerde yapılır. Ancak parklar, üniversite ve okul yerleşkeleri veya kapalı alanlar da oryantiring parkuru olarak kullanılabilir. Oryantiring yarışları gece, bayrak yarışı, macera yarışı ya da dağ maratonu gibi niteliklerle de düzenlenebilir.

Oryantiring müsabakalarına katılan sporcular düzenleme komiteleri tarafından uluslararası kurallara uygun olarak cinsiyetlerine, yaşlarına ve tecrübelerine göre kategorilere ayrılırlar. Her kategori için aynı yarışma arazisinde farklı hedef noktalarıyla, farklı uzunluk ve zorlukta parkurlar ve yanlızca o parkurun hedef noktalarını gösteren ayrı haritalar hazırlanır. Her sporcu kendi kategorisinin parkurunda yarışır. Yarışmacılar parkurlarına birbirlerini takip etme olasılığına karşı belirli zaman aralıklarıyla çıkış alarak başlarlar.

Oryantiring haritaları normal haritalara göre kapsadığı alan hakkında çok daha fazla detay içeren, büyük ölçekli, işin ehli haritacılar tarafından hazırlanan ve düzenli olarak güncellenen özel tasarımlı belgelerdir.

Oryantiring sporunun yapılacağı araziye yerleştirilen hedeflere kontrol noktası denir. Kontrol noktaları arazide göze çarpan, haritada gösterilmesi kolay ve belirgin coğrafi bir özelliğe sahip olmalıdır (örneğin: girinti, çukur, tümsek, patika kesişimi, ağaç dibi, tepecik, çit köşesi, boyun vb). Kontrol noktalarına, noktayı belli bir mesafeden görülür kılmak için turuncu-beyaz ya da kırmızı-beyaz renkli özel bayraklar asılır. Bu bayraklara fener denir. Sporcuların fenerlerin yerini ve parkurları görmemeleri için kendi çıkış zamanlarından önce yarışma arazine yaklaşmalarına veya girmelerine izin verilmez.

Kontrol noktaları 01’den başlayarak numaralandırılır. Her bir numaraya hedef sıra numarası adı verilir. Sporcular parkurda kontrol noktalarını numara sırasına göre bulmak zorundadır. Kontrol noktaları parkur haritasında hedef sıra numaralarıyla birlikte dairecikler şeklinde işaretlenir. Haritada başlangıç noktası üçgen, bitiş noktası da iç içe iki dairecikle gösterilir. Kontrol noktalarının takip sırasının kolayca anlaşılabilmesi için de dairecikler hedef sıra numaralarına göre başlangıçtan bitiş noktasına kadar düz çizgilerle birleştirilir. Daha sonra kontrol noktaları haritaya göre arazideki doğru pozisyonlarına yerleştirilerek parkurlar hazırlanır.

Aynı kontrol noktası başka kategorilerin parkurlarında da kullanılabileceğinden bir de sabit kontrol noktası numarasının olması gerekir. Bu numara kontrol noktasında ve kontrol kartlarında gösterilir. Kontrol kartı başlangıçtan bitişe kadar parkurun bütün kontrol noktalarını takip edilecekleri sıraya göre yukarıdan aşağıya sıralayan bir listedir. Listede her noktanın karşısına o noktanın belirgin coğrafi özelliklerini belirten semboller konulur. Bu sembollere kontrol tanımları denir. Yarışmacı kontol noktasına yaklaşırken ne tür bir hedefle karşılacağını karttaki kontrol tanımlarını takip ederek anlayabilir. Kontrol kartı hem küçük bir tablo şeklinde haritanın uygun bir köşesinde gösterilir, hem de ayrı küçük not kağıtlarında çoğaltılarak isteyen sporculara parkur başlangıcında dağıtılır.

Her kontrol noktasında sporcunun doğru noktayı bulduğunu ispatlayabilmesi için kullanacağı bir araç bulunur. Bunlardan en yaygın olanı elektronik zamanlama cihazı’dır. Bu cihaz avuç içi büyüklüğünde olup ortasında manyetik özelliğe sahip bir delik vardır. Her yarışmacı parkura bu cihazla birlikte kullanılmak üzere içinde devre olan yaklaşık beş cm uzunluğunda plastik kaplamalı bir elektronik yüzükle çıkar. Sporcu parkurda yüzüğü parmağına takar. Kontrol noktasına ulaştığında yüzüğün ucunu cihazın ortasındaki deliğe yerleştirir. Aynı anda cihaz bir sinyal sesi vererek sporcunun kontrol noktasına vardığı zamanı elektronik yüzüğün içindeki devreye kaydeder. Sporcu parkuru bitirir bitirmez yarışma komitesine yüzüğünü teslim eder. Komite kendilerinde bulunan elektronik zamanlama cihazıyla yüzükte kaydedilmiş zamanlama bilgilerini anında okuyarak sporcunun parkuru ne kadar sürede bitirdiğini tespit eder. Sonuç cihazın yazdırdığı hedeflere ulaşılan zamanları da belirten bir fişle sporcuya verilir. Şayet sporcu herhangi bir kontrol noktasını bulmadan bitişe gelmişse ya da kontrol noktalarını istenen sırada takip etmemişse yüzük okunduğunda belli olur ve bu durumda sporcu diskalifiye edilir. Herhangi bir kontrol noktasında elektronik zamanlama cihazı herhangi bir sebeple arıza yaparsa sporcular o hedefe gittiklerini ispatlamak için cihazın yanında bulundurlan zımbayı haritalarına basarlar. Her kontrol noktasının zımbası birbirlerinden ayırt edilebilmesi için değişik şekilli delikler açar.